مالچ (Mulch) به پوشش سبک و نرم سطح خاک، مالچ یا خاک پوش می‌گویند، این پوشش می‌تواند لایه‌ای از کاه، خاک اره، خاک برگ، ورقه پلاستیکی و بسیاری مواد دیگر باشد. این پوشش خاک و ریشه گیاه کاشته شده را از آسیب باران، سله‌بندی، یخبندان، تبخیر و فرسایش محافظت می‌کند.
مالچ در زراعت، باغبانی، حفاظت خاک، تثبیت ماسه های روان و گسترش فضای سبز، به منظور کاهش میزان تبخیر و جلوگیری از هدررفت رطوبت از سطح خاک، بهینه سازی عملیات داشت و افزایش کمّی و کیفی محصول کاربرد دارد. هم اکنون در تمام کشورها استفاده از مالچ بحثی تجاری شده است. برای دستیابی به عملکرد بهینه در مناطق خشک و نیمه خشک، یکی از گزینه‌های نو، شناخت و به کارگیری روش های جدید آبیاری است، زیرا کاربرد فناوری‌های نو موجب افزایش مؤثر بازده مصرف آب و پیشگیری از انباشت املاح در ناحیه رشد ریشه می‌شود و عملکرد بیشتری را به ارمغان می‌آورد. متخصصان کشاورزی باید فناوری‌های جدیدی را برای رویارویی با کاهش کمّی و کیفی منابع آب و خاک به کار گیرند.
از گذشته های دور باغبانان از مالچ استفاده می کردند. آنها از علوفه، علف چیده شده، برگها و دیگر مواد که به آسانی تجزیه می‌شوند، برای کنترل علف هرز و حفظ رطوبت پیرامون میوه، سبزی و گل گیاهان استفاده می کردند. از مزایای استفاده از مالچ آلی می توان به بهبود ساختمان خاک، بهبود ظرفیت و نگهداری رطوبت خاک، حفاظت خاک در برابر فرسایش، افزودن مواد مغذی و آلی به خاک و کنترل علفهای هرز اشاره کرد.
امروزه نیز استفاده از انواع مالچ‌های پلاستیکی برای به دست آوردن عملکرد بیشتر و زودرسی محصول گیاهان به ویژه برای گونه‌های گرمادوست مانند فلفل، ذرت، گوجه فرنگی و گیاهان پیچکدار در حال افزایش است. از سال ۱۹۶۰ میلادی برای رسیدن به استفاده آسان‌تر، کم هزینه‌تر و سازگارتر با محیط زیست، در مورد مالچ، پژوهش ها و پیشرفت های زیادی حاصل شده است. در ۱۰ سال گذشته این پیشرفت‌ها منجر به نوآوری‌هایی در این زمینه شده است که از آن جمله می‌توان به تکنولوژی ساخت پلاستیک‌هایی در کشاورزی مثل مالچ های رنگی اشاره کرد.
مالچ انواع مختلفی دارد که انتخاب نوع آن باید براساس نیازهای هر محصول یا هر منطقه باشد. مالچ‌ها به دو نوع آلی و غیرآلی دسته بندی می شوند: امروزه نیز استفاده از انواع مالچ‌های پلاستیکی برای به دست آوردن عملکرد بیشتر و زودرسی محصول گیاهان به ویژه برای گونه‌های گرمادوست مانند فلفل، ذرت، گوجه فرنگی و گیاهان پیچکدار در حال افزایش است. از سال ۱۹۶۰ میلادی برای رسیدن به استفاده آسان‌تر، کم هزینه‌تر و سازگارتر با محیط زیست، در مورد مالچ، پژوهش ها و پیشرفت های زیادی حاصل شده است. در ۱۰ سال گذشته این پیشرفت‌ها منجر به نوآوری‌هایی در این زمینه شده است که از آن جمله می‌توان به تکنولوژی ساخت پلاستیک‌هایی در کشاورزی مثل مالچ های رنگی اشاره کرد.
- مالچ های آلی یا بیولوژیک شامل مواد طبیعی همچون علف خشک، کاه، کلش، پوست درخت، چوب خردشده، برگ، خاک اره و کمپوست هستند.
- مالچ های غیرآلی یا شیمیایی به پوشش‌هایی از جنس پلاستیک یا پلی اتیلن با ضخامت های۰٫۹-۲ میلی متر گفته می شود که بر روی خاک گسترده می شوند.
فیلم های پوشش مالچ
فیلم های پوشش مالچ، نایلون هایی در عرض های متغیر هستند که بر اساس نوع محصول و نوع کشت می توان از 40 تا 140 سانتیمتر بر سطح بستر خاک پهن نمود. ضخامت این نایلون ها بین 30 تا 50 میکرون می باشد. مالچ پلاستیکی در رنگها و اندازه‌های گوناگون برای نیازهای مختلف در دسترس است. دوام مالچ‌ها به ضخامت آنها بستگی دارد. در مالچ پلاستیکی، دوام عاملی مهم است. بیشتر پلاستیک های ترد و شکننده دارای توانایی استفاده در کشتها هستند، اما بادهای سنگین می توانند آنها را پاره کنند. پلاستیک‌های محکم پس از دو بار کشت هم پابرجا می‌مانند. امروزه بیشتر پلاستیک‌ها قابلیت خم شوندگی دارند و کشاورزان می‌توانند از آنها به آسانی استفاده کنند. مالچ پلاستیکی به صورت خط های موازی در سطح خاک های آماده شده قرار می‌گیرد. بستر باید بدون باقیمانده گیاهان باشد و به وسیله شیئ سنگینی در روی حاشیه های کناره خاک محکم شود. مالچ باید سفت باشد و محکم به خاک بچسبد تا انتقال حرارت خوب باشد و از آزاد شدن و حرکت توسط باد جلوگیری شود. حرکت مالچ توسط باد ممکن است پلاستیک را پاره کند و قابلیت آن را از بین ببرد.
مزایای استفاده از مالچ
مالچ‌ها مزایای زیادی دارند. پژوهشگران نشان دادند که استفاده از مالچ پلاستیکی منجر به زودرسی بین 7 تا ۱۴ روز و عملکرد سه تا چهار برابر نسبت به محصولاتی می شود که بدون پوشش رشد کرده‌اند.
الف) مالچ آلی: از مزایای استفاده از مالچ آلی می توان به بهبود ساختمان خاک، بهبود ظرفیت و نگهداری رطوبت خاک، حفاظت خاک در برابر فرسایش، افزودن مواد مغذی و آلی به خاک و کنترل علفهای هرز اشاره کرد. باید توجه کرد که هنگام استفاده از موادی که از کربن غنی هستند مانند خاک اره و چوب خردشده، باید به مقدار کافی نیتروژن به خاک اضافه کرد.
ب) مالچ پلاستیکی: مالچ پلاستیکی اکنون یکی از اجزای تولید محصولات کشاورزی با پلاستیک است. مزایای استفاده از مالچ پلی اتیلن بسیار زیاد است که از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد: پیش رسی محصول، کاهش تعداد دفعات آبیاری، جلوگیری از تبخیر سطحی آب، افزایش بازده مصرف آب، کاهش مصرف آب، جلوگیری از رشد علف های هرز، جلوگیری از سله بستن، جلوگیری از نوسانات درجه حرارت، جلوگیری از تنشهای رطوبتی و تجمع نمک در سطح خاک، جلوگیری از تماس میو ه ها با خاک مرطوب، جلوگیری از فرسایش خاک و کاهش آبشویی کودها و ... .
استفاده از مالچ راهکاری مناسب برای مبارزه با خشکسالی و کم آبی است به طوری که حجم آب مصرفی را ۵۰ درصد کاهش می دهد. این روش اگر با مدیریت های دیگر همچون آبیاری قطر های و کشتهای متوالی همراه باشد، کارآیی بهتری خواهد داشت.
افزایش بازده اقتصادی در تولید محصول
پیش رس کردن محصول و عرضه آن در زمان اوج قیمت، افزایش سطح سبز مزرعه، افزایش سه تا چهار برابری عملکرد، جلوگیری از آفات و بیماری ها و رشد علف های هرز و استفاده نکردن از سموم علف کش و آفت کش، کاهش تعداد ساعت کار کارگری و کیفیت بهتر محصول سبب افزایش بازده اقتصادی محصول می شود. در کنار بازده اقتصادی، مزایای تولید ارگانیک را نیز باید اضافه کرد. به طور متوسط برای هر هکتار صیفی، درحدود ۱۳۰ کیلوگرم پلاستیک مصرف می شود.
کاهش آب مصرفی
استفاده از مالچ راهکاری مناسب برای مبارزه با خشکسالی و کم آبی است به طوری که حجم آب مصرفی را ۵۰ درصد کاهش می دهد. این روش اگر با مدیریت های دیگر همچون آبیاری قطره ای و کشت های متوالی همراه باشد، کارآیی بهتری خواهد داشت.
تناوب زراعی در سیستم مالچ
کشاورزان در مناطقی چون استان اصفهان به طور عمده از تناوب زراعی خربزه، آفتابگردان و گندم استفاده می کنند. تمایل به استفاده از مالچ پلاستیکی به دلیل صرفه جویی در میزان آبیاری برای زمانی است که گندم به آبیاری نیاز دارد. در این تناوب در پایان برداشت خربزه، بدون بر هم زدن زمین و ایجاد شیار به اصطلاح روش بدون خاک ورزی یا (No-Tillage) آفتابگردان کشت می‌شود، به طوری که آب اول آفتابگردان با آبیاری آخر خربزه مشترک می‌شود.
ارسال نظر
کاربر گرامی، برای ارسال نظر روی دکمه روبرو کلیک کنید و نظر خود را ثبت کنید.
ثبت نظر